Zdaniem niektórych specjalistów za uzależnieniem od nikotyny mogą przemawiać m.in. następujące objawy :
- palenie ponad 20 papierosów dziennie;
- wypalenie pierwszego papierosa w ciągu 30 min. po obudzeniu się (nierzadko na czczo);
- częste i głębokie zaciąganie się dymem tytoniowym;
- palenie podczas choroby.
Opierając się na kryteriach diagnostycznych ICD-10 można przyjąć, że uzależnienie od nikotyny można rozpoznawać wówczas, kiedy w okresie ostatniego roku stwierdzono obecność co najmniej trzech objawów z poniższej listy:
1. silną potrzebę (“głód”) lub poczucie przymusu używania nikotyny (np. palenia tytoniu);
2. subiektywne przekonanie o mniejszej możliwości kontrolowania zachowań związanych z paleniem, tj. trudności w:
– powstrzymywaniu się od palenia tytoniu,
– kontrolowaniu częstotliwości palenia tytoniu (np. papierosów),
– kontrolowaniu ilości wypalanych papierosów;
3. obecność fizjologicznych objawów zespołu odstawienia (niepokoju, rozdrażnienia itp.) występujących przy próbach przerwania lub ograniczenia palenia;
4. występowanie zjawiska tolerancji, polegającego na konieczności wypalania coraz większej ilości tytoniu (papierosów), w celu osiągnięcia efektu uzyskiwanego poprzednio po mniejszej ilości;
5. zaniedbywanie innych przyjemności lub zainteresowań na rzecz palenia tytoniu (np. papierosów);
6. palenie pomimo szkodliwych następstw (fizycznych, psychicznych i społecznych), o których wiadomo, że mają związek z paleniem tytoniu.
Kwestionariusz Tolerancji Nikotyny Fagerstroma
|
pytanie |
odpowiedź |
punkty |
|
1. Jak szybko, po przebudzeniu zapala Pan/i pierwszego papierosa?
|
1. w ciągu 30 min. 2. po 30 min. |
1 0 |
|
2. Czy sprawia Pani/Panu trudność powstrzymanie się od palenia w miejscach, gdzie obowiazuje zakaz palenia?
|
1. tak 2. nie |
1 0 |
|
3. Z którego papierosa byłoby Pani/Panu najtrudniej zrezygnować?
|
1. z pierwszego 2. z każdego |
1 0 |
|
4. Ile papierosów dziennie Pani/Pan wypala?
|
1. mniej niż 15 2. 15 – 25 3. powyżej 25 |
0 1 2
|
|
5. Czy częściej pali Pani/Pan papierosy w ciągu pierwszych godzin po przebudzeniu, czy w pozostałej części dnia?
|
1. tak 2. nie |
1 0 |
|
6. Czy pali Pani/Pan podczas choroby, która zmusza Panią/Pana do pozostawania w łóżku przez większą część dnia?
|
1. tak 2. nie |
1 0 |
|
7. Jak jest zawartość nikotyny w papierosach, które Pani/Pan pali?
|
1. mniej niż 0,9 mg 2. 1,0 – 1,2 mg 3. ponad 1,3 mg |
0 1 2
|
|
8. Czy zaciaga się Pani/Pan dymem tytoniowym?
|
1. nigdy 2. czasami 3. zawsze |
0 1 2
|
Komentarz:
Maksymalna liczba punktów wynosi 11.
· Uzyskanie 0-4 pkt. wskazuje na brak cech farmakologicznego (biologicznego) uzależnienia od nikotyny lub na bardzo “niski” poziom uzależnienia. Palenie jest raczej nawykiem, którego dana osoba nie chce lub nie potrafi się pozbyć.
· Uzyskanie 5-8 pkt. wskazuje na obecność cech uzależnienia od nikotyny. Takiej osobie trudno jest obejść się bez papierosa, szczególnie w sytuacjach stresowych lub za przykładem (pod presją, za namową) otoczenia.
· Uzyskanie 9-11 pkt. wskazuje jednoznacznie na obecność objawów farmakologicznego (biologicznego) uzależnienia od nikotyny, a część schorzeń i odczuwanych dolegliwości ma niewątpliwy związek z paleniem.
Używana jest także 6-pytaniowa wersja Kwestionariusza tolerancji Fagerstroma (bez dwóch ostatnich pytań), w której rozbudowane zostały pytania 1 i 4, a maksymalna suma punktów wynosi 16. W tej wersji, w pytaniu pierwszym rozbudowano kategorię odpowiedzi i punktację – do 5 min (3 pkt.), 6-30 min (2 pkt.), 31-60 min (1 pkt.), po 60 min (0 pkt.). Stwierdzenie faktu zapalenia papierosa, w ciągu 5 minut po obudzeniu się, powinno być traktowane jako objaw głębokiego uzależnienia od nikotyny. Takie zachowanie świadczy bowiem o tym, że palacz ma poważne trudności w radzeniu sobie z głodem nikotynowym, po nocnej abstynencji. Również w pytaniu 4 rozbudowano odpowiedzi i punktację – 10 lub mniej (0 pkt.), 11-20 (1 pkt.), 21-30 (2 pkt.), 31 i więcej (3 pkt.), a stwierdzenie faktu palenia powyżej 30 papierosów dziennie potrakowane zostało jako silny argument przemawiający za istnieniem farmakologicznego uzależnienia od nikotyny.
Test motywacji do zaprzestania palenia
Opracowany został przez dr Ninę Schneider z Uniwersytetu w Los Angeles i służy do badania gotowości do zaprzestania palenia tytoniu.
Czy chce Pan/i zaprzestać palenia? tak nie
Czy Pan/i decyduje się na to dla siebie (zaznaczyć “tak”)
czy dla kogoś innego np. dla rodziny (zaznaczyć “nie”) tak nie
Czy podejmował/a Pan/i już kiedyś próby
zaprzestania palenia? tak nie
Czy Pan/i wie w jakich sytuacjach
najczęściej sięga po papierosa? tak nie
Czy Pan/i wie dlaczego sięga po papierosa? tak nie
Czy podczas “rzucania” palenia może
Pan/i liczyć na czyjąś pomoc? tak nie
Czy członkowie Pani/Pana rodziny
są osobami niepalącymi? tak nie
Czy w miejscu Pani/Pana pracy nie pali się tytoniu? tak nie
Czy jest Pan/i zadowolony/a ze swojej pracy i trybu życia? tak nie
Czy wie Pan/i, gdzie znaleźć pomoc gdyby pojawiły się
problemy z wytrwaniem w abstynencji nikotynowej? tak nie
Czy ma Pan/i świadomość jakie pokusy i trudności
mogą pojawić się w okresie abstynencji nikotynowej? tak nie
Czy wie Pan/i jak sobie poradzić
w sytuacjach kryzysowych? tak nie
Komentarz - im więcej jest odpowiedzi “tak” tym większa jest gotowość do zaprzestania palenia.
Korzyści wynikające z zaprzestania palenia
Osoby, którym sugeruje się zaprzestanie palenia zadają często pytanie “a co ja z tego będę miał/a?”, a wykazywanie im samych tylko korzyści materialnych jest najczęściej niewystarczające. Osoby te powinny dodatkowo wiedzieć, że po zaprzestaniu palenia dochodzi do wielu korzystnych dla organizmu zmian i tak, po upływie:
20 minut – ciśnienie i tętno powracają do normy;
8 godzin – stężenie tlenku węgla (czadu) we krwi zmniejsza się o połowę, a stężenie tlenu wraca do normy;
1 dnia – płuca rozpoczynaja usuwanie sluzu;
2 dni – poprawia się zmysł smaku i zapachu;
3 dni – poprawia się wydolność oddechowa;
2-12 tygodni – poprawia się wydolność krążenia;
3-9 miesięcy – parametry czynności płuc ulegaja poprawie do 10%, ustępuje kaszel, zadyszka i trudności z oddychaniem;
5 lat – ryzyko zawału serca obniża się do 50% w stosunku do ryzyka u osób palących;
10 lat – ryzyko raka płuc obniża się do 50% w stosunku do ryzyka u osób palących, a ryzyko zawału serca ulega obniżeniu do poziomu osoby, która nigdy nie paliła.
